دهمین مهارت از مهارت های ده گانه زندگی، توانایی مقابله با استرس است. در توضیح این مهارت در ابتدا بهتر است تعریف جدیدی از استرس داشته باشیم. برخلاف تصور عام استرس به معنی اضطراب و دلشوره نیست، بلکه استرس یعنی دوباره سازگار شدن فرد با شرایط و موقعیت جدید. هرجا که تغییری در زندگی روی دهد ما با یک استرس روبه رو هستیم. سازگار شدن با شرایط جدید، هم به جسم و هم به روان فرد فشار می آورد. به همین دلیل به استرس فشار هم گفته می شود. پاسخ بدن به محرک های درونی و بیرونی فشار روانی نامیده می شود. محرک های بیرونی شامل تغییر شغل، نقل مکان به یک شهر جدید، ازدواج، مرگ عزیزان و ... است. البته حوادث خوشحال کننده هم به اندازه حوادث غمبار می تواند فشارزا باشد. محرک های درونی شامل ناراحتی جسمانی و یا روانی است.
استرس و شخصیت افراد
شخصیت افراد نیز در این باره موثر است. به طور کلی ۲ تیپ شخصیتی وجود دارد که تفاوت فاحشی با یکدیگر دارند. شخصیت نوع A و شخصیت نوع B . چنان که پیش از این نیز در صفحه خانواده و مشاوره درباره تفاوت های شخصیت A و B توضیح داده ایم، شخصیت نوع A افرادی هستند که در معرض فشار روانی بیشتری قرار می گیرند، فعالانه سعی در کنترل افراطی محیط و اشیا دارند و پرخاشگری و مسئولیت بیشتری را نمایش می دهند، به فوریت های زمانی حساسیت دارند و سعی می کنند بیشترین کار را در کمترین زمان انجام دهند. در مقابل، تیپ شخصیتی B افرادی آسان گیر هستند و برای انجام دادن امور عجله و شتابی ندارند. آن ها حساسیت زیادی به زمان ندارند و بیشتر اوقات را برای استراحت و لذت بردن از زندگی اختصاص می دهند.
مهارت مقابله با استرس
همه افراد با استرس روبه رو می شوند. زندگی بدون استرس معنی ندارد. انسان در همه شرایط تحت استرس قرار دارد، ولی آن چه که بسیار تعیین کننده است برخورد و مقابله هر فرد با استرس های زندگی است، منظور از مقابله، کوشش ها و تلاش هایی است که فرد انجام می دهد تا استرس را از میان بردارد، برطرف کند، به حداقل رساند و یا تحمل کند. بنابراین همیشه نمی توان استرس را از میان برداشت، بلکه در مواردی باید آن را کاهش داد یا تحمل کرد.
نقش حمایت اجتماعی در کنترل استرس
ارتباطات و معاشرت های اجتماعی می تواند مانند یک سپر در مقابل استرس عمل کند و مانع آثار منفی استرس شود. ارتباطات اجتماعی باعث می شود که فرد بتواند مشکلات و ناراحتی های خود را با انسان های دیگر مطرح کند، از آن ها راهنمایی بگیرد، کمک بخواهد و در نتیجه در صورتی که با مشکل و استرس روبه رو شد، بتواند سریع با آن برخورد و از طولانی و مزمن شدن آن جلوگیری کند، به همین دلیل است که در اسلام بر مواردی مثل صله رحم، نماز جماعت و ... تاکید شده است.
مقاومت در برابر استرس
با توجه به این که استرس جنبه های بدنی و روانی دارد؛ بنابراین برای مقاومت در برابر استرس و کاهش زیان ها، باید هم به مراقبت های جسمانی و هم روانی توجه کرد و این فعالیت ها را انجام داد:
۱ - شناسایی این مسئله که چه وقت و چرا تحت فشار روانی هستید بسیار مهم است. چنان چه هنگامی که تحت فشار هستید نسبت به آن آگاهی نداشته باشید و نتوانید علل آن را بیابید نمی توانید هیچ کمکی برای حل مشکل به خودتان بکنید.
۲- تاثیر فشار روانی روی شما به طور جدی با نحوه قضاوت و پیش بینی شما از یک واقعه و میزان کنترلی که احساس می کنید روی آن شرایط خواهید داشت ارتباط دارد. یادداشت های روزانه به شما کمک می کند که بتوانید موقعیت های تنش زا را شناسایی و برای کنار آمدن با آن برنامه ریزی کنید.
۳- به اندازه کافی بخوابید، ورزش کنید و مراقب تغذیه خود باشید.
4- نه گفتن به درخواست های غیرمنطقی دیگران و نیز داشتن زمان استراحت کافی می تواند فشار روانی را به حداقل برساند.
5- از تنفس شکمی و آرام سازی عضلانی استفاده کنید. به این شکل که راحت بنشینید، چشم هایتان را ببندید، تمام عضلات خود را به صورت عمیق آرام کنید و از طریق بینی نفس بکشید. به موازات بیرون دادن نفس، درباره کیفیت تنفس تان فکر کنید. این عمل را ۱۰ تا ۲۰ دقیقه ادامه دهید.
6- زمانی را برای تفریح و استراحت در نظر بگیرید.
7- سعی کنید دیدگاه مثبتی نسبت به زندگی داشته باشید.
8- سعی کنید در زندگی خود برنامه ریزی روشن با اهداف مشخص داشته باشید.
9- ارتباطات اجتماعی و معاشرت های خود را افزایش دهید.
10- انتظارات خود را از زندگی کاهش دهید.
11- و البته قبل از هر چیز به تقویت اعتقادات مذهبی و معنوی خود بپردازید.صحبت با یک مشاور برای تشخیص مشکلات ایجاد کننده فشار روانی و شکستن الگوهای منفی تحریک که موجب فشار می شود هم مفید است.
